1. Ilustrazioa: gizakiaren adinagusitasuna eta duintasuna Ilustrazioa: gizakiaren irteera bere erruzko adingabetasunetik Adingabetasuna: besteen gidaritzarik gabe (tutoreak) bere adimenaz baliatzeko ezintasuna Norberaren erruzkoa da, ez datzalako adimen ezean, erabakitzeko kuraiarik ezean baino Ilustrazioaren lema: Sapere aude; ausart zaitez zeure adimenaz … Continúa leyendo Zer da Ilustrazioa: testuaren azalpena
Zer da Ilustrazioa testuaren 5. atalean Ilustrazioa sustatzen duen askatasunaren murrizketa azaldu du Kantek; 6. atalean erlijioa eta estatuari buruzko hausnarketa egiten du. Zilegi ez den murrizketa: Zelako askatasunaren mugapenak ilustrazioa oztopatuko du? Erantzuteko galdera bat egingo du: posiblea litzateke … Continúa leyendo Erlijioa ta Estatua: Caesar non est supra grammaticos
Erlijioa eta politikaren arteko hartu emana zalantza ezina zen Ilustrazio garaia iritsi zen arte. Ilustrazioaren ideia berriekin bat eginez, Kantentzat erregearen boterea ez dator Jainkoarengandik, errege eta gizartekideen arteko kontratu adierazi gabekotik baizik. Aztertzen dugun artikulua, Berlinische Monatschrift deritzon Alemaniako … Continúa leyendo Arrazoimenaren erabilera publikoa eta pribatua
Ilustraziora iristeko, naturak giza antagonismoaren mekanismoa erabiltzen du: Gizakia bi jarreren artean kokatzen da: besteekin bizi eta elkar laguntzearena, eta norberaren interesak defendatuz, besteei aurre egitearena. Borrokak eta norberekoikeria nagusitzen dira.
Betirako bakea konstituzio errepublikarraren bidez gauzatuko da. Noiz? Continúa leyendo Gizartekoitasun tratagaitza eta Konstituzio Errepublikarra
Kant historiaren hari zuzentzailea xedearen ideian aurkitzen du. Natura osoa sistema “teleologikoa” da legeei lotuta dagoena. Juan Mayorgak idatzitako antzezlanak eguneko berriekin lotuta dagoen dilema planteatzen digu: Segurtasunaren izenean, kartzeleratu, torturatu, edo beste pertsonen eskubideak urratu ditzakegu? Continúa leyendo Kant: Aurrerapena eta Betirako Bakea
“Asmo kosmopolitako historia unibertsal baten ideia” lanaren laburpena: Historiak baduela zentzu bat baieztatzen du Kantek: aurrerakuntza edo gizakiaren berezko moraltasuna burutzea. Naturaren ezkutuko plan baten bidez arrazoimen teorikoa eta arrazoimen praktikoaren arteko zubia eraikitzen du: Kantentzat askatasunak nahi ala ez, moraltasuna eta ilustrazioa ekarriko du. Continúa leyendo Kant: Asmo kosmopolitako Historia orokor baten ideia
Zer da Ilustrazioa, Kanten testua duzu hemen. Arrazoimenaren erabilera publikoari ekinez nire iritzi kritikoa emango dut: lotsagarria deritzot LOMCE dekretuan erlijioak eta filosofiak (edo beste edozein arlo) pertsona baten etorkizuna jokatzen duen notan balio berbera izatea. Lotsagarria, deritzot ere estatu espainolak Vaticanoarekin duen akordioa, baita lapurreta bat ere bai! Continúa leyendo Zer da Ilustrazioa? Galderari erantzuna
Ezagutza eta ekintzaz gain itxaropena aipatzen du Kantek. Ibon Uribarriren ustez, aditu gehienek gizabanakoari lotua ikusi dute galdera hau eta arrazoi praktikoaren kritikan agertzen diren postulatuei lotu zaio bere gaia erlijioa zela pentsatuz,. “Aldez bakarrik dute arrazoia. Erraz erakuts daiteke … Continúa leyendo Zer espero dezaket?
Ezagutza eta morala: arrazoimen teorikoa eta praktikoa Antzinako erregimenaren eredu zaharkitua ordezkatuko zuen ideia eta balore eredu berria sortzea, Ilustratuen kezka bat zen. Metafisika dogmatiko baten arriskua gizakia eszeptizismora, materialismora eta balore moralen galerara eraman dezakeena da. Ezagutzaren baldintzak lehenengo … Continúa leyendo Zer egin dezaket? Etika Autonomoa
Metafisika, zientzia, arrazionalismoa eta enpirismoa Kanten abiapuntua Zientzia da. Ezin da Galileok hasitako eta Newtonek garatutako natur legeen izaera beharrezkoa zalantzan jarri. Ez du kuestionatzen, beraz, zientzia posiblea ote den, interesatzen zaiona da zientzia nola den posible jakitea. Ezagutza zientifikoa … Continúa leyendo Zer ezagut dezaket?
Ezaugarri Komunak Ilustrazioaren oinarrian, XVII mendeko bi joera filosofiko aurki daitezke: arrazionalismoa eta enpirismoa. Horregatik, hitz gutxitan bada ere, aurkeztu egin behar dira, Argien Mendea behar bezala ulertzeko. Arrazionalismoa, filosofiaren testuinguruan, XVII. mendean Europan Descartesen eskutik sortu zen korronte filosofikoa … Continúa leyendo Arrazionalismoa eta enpirismoa
Gizonaren eta emakumearen duintasuna Kanten helburua zera da: bere gizatasuna burutzeko gauza izango den gizakia -“gizona” zehatza izateko- sortaraztea, eta ardatza arrazoimenaren autonomia da. Kanpora begira, gizakia adingabetasunetik atera behar da, bere arrazoi autonomoa martxan jarriz. Arrazoimenaren balioa jardueran soilik … Continúa leyendo Kanten Arrazoimenaren Kritika
Arrazoimen kritikoa, autonomoa eta askea Bere hiru kritikatan erantzuten saiatuko den galdera horiek Ilustrazioak garatzen duen arrazoimenaren kontzeptu berriaren lekuko dira: arrazoimen kritikoa, autonomoa eta askea. Kantek “Zer da ilustrazioa galderari erantzuna” artikuluan Ilustrazioaren lematzat “Sapere Aude” jotzen du; hau … Continúa leyendo Kant eta Ilustrazioa: Sapere Aude
Ilustrazioaren ezaugarri nagusiak Ilustrazioak erabateko konfiantza du gizakiarengan, Erdi Aroko iluntasunetik eta haren mendekotasunetatik askatu ondoren. Ilustratuak ziur zeuden gizakiak lanean jarri ahal izango zuela, inolako trabarik gabe, izatezkoa, berezkoa duen tresna: arrazoimena. Ziur zeuden arrazoimena behar bezala erabiliz gero, … Continúa leyendo Ilustrazioa: Argien mendea
Iluntasunetik argira: teozentrismotik antropozentrismora XVIII. mendeak “Argien Mendea” izena hartzen du. Mende honetan zerbait berriren jaiotzaren kontzientzia sortzen da, azkenik arrazoiak eta zientziak gizakia argituko dutela eta iraganeko ilunaldiak desagertzear daudela hain zuzen ere. Ilustrazioa argia ematea besterik ez da. … Continúa leyendo Ilustrazioa: aldaketa filosofiko-kulturala
Nola sortu zen munduaren ikuspegi modernoa? Immanuel Kant “mugimendu ilustratu” izenaz ezagutzen den korronte filosofikoaren ordezkarietako bat da. Mugimendu honek egungo gizarte ikuspegiaren oinarria sortu zuen (politika, erlijio, moralean). Kanten pentsamenduak eragin nabarmena izango du mundu ikuskera honetan eta baita … Continúa leyendo Ilustrazioa: Aldaketa sozio-ekonomiko eta politikoak
Bizitza eta lana Kanten bizitzak (1724-1804) neurri handi batean mugimendu ilustratuarekin bat egiten du. Prusiako Königsbergen jaio zen. Bere amak, luteranoa eta pietista zenak, (pietismoa, funtsean jarrera eta sentimendu erlijiosoa baloratzen zituen eta dogmak eta antolamendu erlijiosoa beharrezkoak ez zirela … Continúa leyendo Kant: Hiru galdera eta bizitza bat
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778): Ilustratua? Rousseauk zientzien aurrean zuen jarrera kritikoa Ilustrazioaren tesi nagusien aurkakoa zen, horregatik Parisko elkarteetan ez zuten ongi hartu. Hala ere Kantengan eragin handia izan zuen (Kanten etxea apaintzen zuen irudi bakarra Rousseau zen). Ilustrazioa Rousseau Arrazoimena, … Continúa leyendo Rousseau: Gizakia libre sortu, kateaturik bizi
John Locke (1632-1704) Enpiristen artean, John Locke (1632-1704) dugu politika-teorialari garrantzitsuena (Tolerantziari buruzko eskutitza, Aginte zibilari buruzko tratatuak). Liberalismo politikoaren teorialaria izan zen. Gizakiak egoera naturalean bizitza, osasuna, askatasuna eta jabetza eskubideak dituela esaten du, eta baita eskubide hauek defendatzeko … Continúa leyendo John Locke: Liberalismo politikoa
Thomas Hobbes (1588-1679) Leviathan liburua 1651 urtean argitaratu zuen. Ingalaterrako 10 urtez luzatu zen gerra zibila eta gero. Hobbesek gerran ikusitako gaiztakeria saihesteko ordena baten bila dabil. Maquiavelo-ren antzera, greziar filosofoen ikuspegia utopikotzat jotzen du irudimenezko legeak egin zituzten irudimenezko … Continúa leyendo Hobbes: Gizakia otsoa gizakiarentzat
Agintearen jatorria Ilustrazioko pentsalariek jorratu zuten gai nagusietako bat da. Antzinako Erregimenean erregearen eskubideak Jainkoarengandik zetozela mantentzen zen, eta Jainkoak berak ezarritakoa, Jainkoak bakarrik zuen kentzeko eskubidea. Gizartea osatzen zuten mendekoak erregearen zerbitzariak baino ez ziren. Kontraktualistak agintearen jatorriari buruzko … Continúa leyendo Kontratu soziala
Gizakia eta Zibilizazioa Gizarteak gure espeziearen iraupena ahalbideratu zuen. Gure arbaso ebolutiboak ahulak ziren indar naturalei aurre egiteko bizi borrokan. Baina “tximino azkar” horiek, hitz eginez elkartu, eta lanaren banaketan oinarriturik zibilizazioa eta kultura sortu zuten. Hainbat gizarte antolaketa egon dira … Continúa leyendo Gizakia: Zibilizatua, ala domestikatua?
